Répondre

patroniemen en metroniemen

Voor een gedetailleerd overzicht, zie : 'Hulpwetenschappen' in het klembord.
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Messages : 2602
Saisie : Standard
Navigation : Arbre
Voir son arbre
In respons op :
http://nl.geneanet.org/forum/?topic=495837.75 (reacties van 24 t.e.m. 26.04.2016)
nog wat verder ingaan op patroniemen, want zorgt soms voor spraakverwarring...
Met PATRONIEMEN worden nu meestal familienamen bedoeld die afgeleid zijn van een voornaam, "van een patriarch in oeroude tijden";
deze categorie familienamen behoren niet toevallig tot de meest populaire in onze Lage Landen :
Janssen(s), Peeters, Hermans, Jacobs, Hendriks en ga zo maar door.  In NL noemt men ze 'versteende patroniemen'.

Maar ook minder opvallend en daardoor soms ongekend want afgeleid van een roepnaam, zoals
Maes (< Thomaes), Lips en Lippens (van Filips), Grijp (van Grimbert), Oste (van Otto), Naessens (van Ignatius), Nijs (van Dionysius);
ook van deze categorie zijn er massa's, getuige de oude publicatie (1979) van Nederlander A.N.W. van der Plank :
"De Herkomst van onze voornamen en de hiervan afgeleide achternamen" (meer dan 300blz.!).  Andere familienamen wil ik desgewenst opzoeken.

Eén enkele keer kom je ze in West-Vlaanderen zelfs in de spreektaal tegen :
Jansseune, Woutersseune of Wouterssoone.
En zowaar 2 'meervoudige' patroniemen ontdekt :
Woutergeerts, Herenthout, ca.1680 (in Kempense stamboom van manlief) en Woutermaertens, Loppem, ca.1650 (in mijn stamboom)

De meest oorspronkelijke patroniemen zijn zo goed als uitgestorven (in Vlaanderen al vanaf 1600), zoals Jan Dillen Wouterssoone;
in NL nog de ganse 'DTB-periode' door (wat het opzoeken er niet makkelijker op maakt!...),
zoals Jan Gerritszoon, Dirkzoon, Corneelzoon,enz.  Voor een uitgebreide studie vanuit Nederland :
http://www.naamkunde.net/wp-content/uploads/oudedocumenten/bloothooft-br-2008-nr-1.pdf

Vooral in het Noorden van Nederland zijn er de populaire namen eindigend op -(S)MA en die zouden afgeleid zijn van 'man', zo Jansma. 
Voor een lijst, zie : https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_Nederlandse_familienamen_eindigend_op_a
Ook de oeroude benamingen eindigend op -ING ( zo Karolingers!) want betekent letterlijk : 'behorende bij' Karel... hm, de meesten van ons ;-)

Aanleiding tot bovenvermeld forumdebat (link in 1ste alinea) was dat aliassen soms worden verward met roepnamen of, 
zonen en hun voorvaders met zelfde voornaam (Jan 1, 2 en 3)...
Op 25.04.2016, p.7 vermeldt Mon het gebruik van verkleinwoorden zoals Jantje voor een junior in het zuiden van Oost-Vlaanderen. 
In mijn (Noord) Oost- en West-Vlaamse rootsstreken komt alleen 'Jan den Ouden' en 'Jan de Jonghe' voor.
Persoonlijk (maar niet meer dan een optie) noem ik die oudste Jan : Jan (1), de jongere Jan (2) en de jongste Jan (3). 
Voor het zoeken naar 'mijn' Jan's geeft dat geen probleem, zeker niet als je de varianten opvraagt voor Joannes. 

Aanvulling vanuit andere streken & provincies is waardevol.  mvg, Greta
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Messages : 2602
Saisie : Standard
Navigation : Arbre
Voir son arbre
Naast patroniemen bestaan er ook namen die eigenlijk metroniemen waren...

Een naam zoals Peeters geeft aan dat men afstamt van een zekere Peter of Petrus.
Ook een vrouw kon vroeger een naam doorgeven. Indien een man bij een vrouw introuwde gaf de vrouw de naam door.
Deze vorm van naamgeving stamt uit de tijd dat de familienamen gevormd werden en de erfgenamen van belang waren.
Men kreeg de naam van de boerderij waar men woonde, ongeacht of men afkomstig was van deze boerderij of ze gekocht had.
Bron :
http://users.telenet.be/heemkringzutendaal.info/dialectnamen.htm

Voor nog meer info, zie : https://nl.wikipedia.org/wiki/Metroniem
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Messages : 2602
Saisie : Standard
Navigation : Arbre
Voir son arbre
Een speciale categorie patroniemen betreft de familienamen beginnend met ser
(met var. Sier,- en sher,- en 'tSer,-).
Dit voorvoegsel is een samentrekking van de adellijke titel Seigneur / Heer,
zie verder bij Tablettes des Flandres, p.411 : http://genescan.free.fr/tdf/t08/original/TdFTome8_184.html

Hier een alfabetisch lijstje op basis van de studie van dr. F. De Brabandere :
Seraerts, Serarrens en var. (> 's Heren Arends > Arnold) - Serbraems (> met Abraham als patriarch, NL, Hulst) - Serbruijns, Serbryns (> zoon van Heer Bruin/Bruno) -
Serclaes T'serclaes (zoon van Heer Claes) - S(i)erjacobs (> 's Heren Jacobs) - Serme(r)ttens (> Heer Maerten) - Serlippens (> Heer Philips, zoon van Heer Lippin) -
Sermeus (> Heer Barthelomeus) - Serneels + var. Cerneels en Tserneels( > 's Heren Neels > Daneel of Corneel) - Serreyn (> Heer Hein) - Serroels (> Heer Roel > Roeland) -
Serruys (> Heer Huig > Hugo) - Sersanders (Heer Sander > Alexander) - (t)Serstevens - Servranckx(> Heer Vrank / Frank).

Een kans om door te stoten naar (laat) Middeleeuwse voorouders?
Misschien (...) maar mits veel archiefwerk of als anderen reeds grondige research verrichtten...
Wellicht ook niet want het zijn immers geen 'edelen' (met nog veel oudere stambomen),
maar opkomende middeleeuwse stedelijke families die toen fortuin vergaarden.

Zelf heb ik 2 reeksen voorvaders met een SER,-familienaam :
- Serpieters (> 's Heren Pieter, zoon van Heer Pieter) : in weesaktes staan ze soms geregistreerd als 'Scheirpieters'... te Leffinge,
bekend om zijn uitstekende schapenwol door zijn ideale grond voor schapen + met met 'ei' (kustdialect, zoals 'de zei' voor de zee) ;-)
- Serweytens ('s Heren Wouter) : zie bovenstaande link naar de Tablettes de Flandres :-)
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Messages : 2602
Saisie : Standard
Navigation : Arbre
Voir son arbre
(1)
Nog in aansluiting op vorige reactie over patroniemen met voorvoegsel -SER.
Ook in Zeeuws Vlaanderen kwamen deze achternamen voor, zo Serbraems
een invloedrijke laatmiddeleeuwse familie uit Hulst met Abraham als patriarch... niet de Bijbelse natuurlijk ;-)
Zie forumtopic : https://nl.geneanet.org/forum/viewtopic.php?f=79&t=646928
(twee tekstjes + verder reageren kan daar nog).

(2)
En, in de lijsten van R.A.B-Brugge, met oplijsting van de meeste indexen van West-Vlaanderen,
staan er wellicht nog (verbasterde) Ser-namen waarbij opvalt dat...
er mogelijks ook Ser- met familienaam voorkomen, gebaseerd op oeroude achternamen dus,
zo : Serdoens, Serlootens, Sermaertens e.a.
Zie : https://www.vrijwilligersrab.be/nl/RP_Mariages_Table
en daar de letter S opvragen; id. Sij, Sie, Sy en T voor de Tser-namen.

Nee, ze zijn bijlange nog niet allemaal ontdekt die (t)SER-familienamen!
Répondre

Revenir à « Hulpwetenschappen, o.a. naam- en plaatskunde, dialecten, heraldiek »